οικονομια      margin account

  Ι. Εισαγωγή

 Η δυνατότητα παροχής πιστώσεων από τα μέλη του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών προς τους πελάτες τους με σκοπό τη διενέργεια χρηματιστηριακών συναλλαγών (margin account) ρυθμίστηκε για πρώτη φορά με το ν. 2843/2000.
Το μοντέλο παροχής πιστώσεων που επελέγη για την ελληνική αγορά είναι ανάλογο με εκείνα που εφαρμόζονται διεθνώς, ιδίως στις Η.Π.Α. 
Στηρίζεται στην γενική αρχή κατά την οποία η πίστωση δίδεται μόνον κατόπιν σχετικής έγγραφης σύμβασης μεταξύ μέλους και πελάτη και εφόσον ο τελευταίος παρέχει στο μέλος αντίστοιχη εξασφάλιση της πίστωσης, επί της οποίας υφίσταται νόμιμο ενέχυρο υπέρ του μέλους.

 Το margin account παρέχει στους επενδυτές τη δυνατότητα να αγοράσουν περισσότερες μετοχές από εκείνες που θα τους επέτρεπε το διαθέσιμο κεφάλαιό τους χρησιμοποιώντας τη τεχνική μόχλευσης.  Ωστόσο, η αγορά μετοχών με πίστωση είναι μία τεχνική που πρέπει να χρησιμοποιείται από επενδυτές που είναι εξοικειωμένοι με αυτό το εργαλείο και γνωρίζουν τη λειτουργία του.

 Το πλαίσιο αγοράς μετοχών με πίστωση από μέλη του ΧΑΑ εκτιμάται ότι θα συμβάλλει στην πιο αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων και γενικά, στην διαφάνεια και σταθερότητα της χρηματιστηριακής αγοράς.

  ΙΙ. Προϋποθέσεις παροχής πιστώσεων

 Οι ειδικότεροι όροι και προϋποθέσεις για την εκ μέρους των μελών του ΧΑΑ παροχή πιστώσεων ορίζονται στον νόμο, αλλά και στις κατ’ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσες κανονιστικές διατάξεις των αποφάσεων της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της Πράξης του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι ειδικότερα οι ακόλουθες :

 1. Προηγούμενη έγγραφη σύμβαση
 Η πίστωση παρέχεται μόνον εφόσον έχει προηγηθεί έγγραφη σύμβαση μεταξύ του μέλους και του πελάτη, η οποία καταρτίζεται σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας Ε.Π.Ε.Υ. (απόφαση ΥΠ.ΕΘ.Ο. 12263/Β500/11.04.1997), το δε ελάχιστο περιεχόμενό της πρέπει να περιλαμβάνει σε κάθε περίπτωση τα εξής:

 1. Τη διάρκεια της σύμβασης και τον τρόπο λύσης της.
 2. Αναλυτικά τις επιβαρύνσεις του Πελάτη για την παροχή Πίστωσης με ειδική αναφορά στο επιτόκιο, στην περίοδο εκτοκισμού και σε τυχόν λοιπές επιβαρύνσεις υπέρ της εταιρείας ή τρίτων.
 3. Τη βασική λειτουργία του μηχανισμού παροχής Πιστώσεων, κατά τρόπο κατανοητό.
 4. Τα Στοιχεία που δύνανται να απαρτίζουν το Χαρτοφυλάκιο Ασφάλειας, όπως αυτά προσδιορίζονται παρακάτω.
 5. Τα οριζόμενα από το Μέλος ποσοστά Αρχικού Περιθωρίου και Διατηρητέου Περιθωρίου.
 6. Τη διαδικασία τροποποίησης ή λύσης της σύμβασης η οποία θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να διενεργείται εγγράφως.
 7. Τη σειρά εκποίησης των Στοιχείων του Χαρτοφυλακίου στην οποία θα προβαίνει το Μέλος σε περίπτωση μη προσήκουσας κάλυψης περιθωρίου.
 8. Τη διαδικασία και τους όρους Δέσμευσης και Αποδέσμευσης Στοιχείων του Χαρτοφυλακίου Ασφάλειας.
 9. Δήλωση του πελάτη ότι είναι ενημερωμένος για τον κίνδυνο που ενέχει η διενέργεια συναλλαγών με πίστωση και για την υποχρέωση κάλυψης των περιθωρίων, όπως και των συνεπειών από τη μείωση του περιθωρίου κάτω από το απαιτούμενο διατηρητέο περιθώριο και ιδιαίτερα, μεταξύ άλλων, του χρόνου και των διαδικασιών εκποίησης Στοιχείων του Χαρτοφυλακίου Ασφαλείας.
Σημειώνεται ότι η σύμβαση μπορεί να προβλέπει την παροχή Πιστώσεων με όρους αυστηρότερους από αυτούς που καθορίζονται στο Νόμο.
Ως πελάτης, νοείται κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, όπως και οι θεσμικοί επενδυτές εσωτερικού ή εξωτερικού συμπεριλαμβανομένων και των Εταιριών Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών. 

2.Εξασφάλιση της πίστωσης

2.1 Χαρτοφυλάκιο Ασφάλειας 
Για την εξασφάλιση της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων που απορρέουν από την παροχή της πίστωσης για αγορά μετοχών, ο πελάτης παρέχει ως ασφάλεια κινητές αξίες ή μετρητά το σύνολο των οποίων ονομάζεται Χαρτοφυλάκιο Ασφάλειας.
Αναλυτικότερα, το χαρτοφυλάκιο ασφάλειας αποτελείται υποχρεωτικά από τις μετοχές οι οποίες αγοράζονται με πίστωση ή και από άλλες κινητές αξίες, τις οποίες παρέχει συμπληρωματικά ο πελάτης ως ασφάλεια ώστε να τηρούνται τα όρια αρχικού ή και διατηρητέου περιθωρίου (βλ. σχετικά παρακάτω). 
Σε περίπτωση που στο χαρτοφυλάκιο ασφάλειας περιλαμβάνονται μετρητά, αυτά δεσμεύονται υπέρ του μέλους σε ειδικό λογαριασμό που τηρείται σε πιστωτικό ίδρυμα. 
Η αξία του χαρτοφυλακίου ασφάλειας αποτιμάται κάθε εργάσιμη ημέρα, μετά τη λήξη της συνεδρίασης του Χ.Α.Α., όπως ορίζεται στο αρθρ. 8 της απόφασης 2/213/28-3-2001 της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και ονομάζεται Τρέχουσα Αξία του Χαρτοφυλακίου Ασφάλειας.

2.1.1 Στοιχεία του Χαρτοφυλακίου Ασφάλειας 
Τα στοιχεία  που δύνανται να απαρτίζουν το Χαρτοφυλάκιο Ασφάλειας, είναι τα εξής:
-  Μετοχές ως προς τις οποίες συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:
α) είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών ή είναι μετοχές οι οποίες αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά κράτους – μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
β) δεν τελούν υπό επιτήρηση, υπό αναστολή ή υπό άλλο περιορισμό ως προς τη διαπραγμάτευσή τους και 
γ) έχει παρέλθει χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών (3) ημερών από την έναρξη διαπραγμάτευσή τους, σε περίπτωση που εισάγονται για πρώτη φορά μετοχές στην οικεία αγορά.
- Άϋλες κινητές αξίες που εκδίδει το Ελληνικό Δημόσιο και αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην Ηλεκτρονική Δευτερογενή Αγορά Τίτλων ή 
- Άλλες κινητές αξίες που εκδίδονται από κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.1.2 Τα Στοιχεία του Χαρτοφυλακίου Ασφάλειας πρέπει να είναι της αποκλειστικής κυριότητας του πελάτη, ελεύθερα από κάθε βάρος και εν γένει οποιοδήποτε δικαίωμα τρίτου.

2.1.3 Δέσμευση στοιχείων χαρτοφυλακίου ασφάλειας
Ως δέσμευση  στοιχείων του χαρτοφυλακίου ασφάλειας νοείται η υπαγωγή στοιχείων στο χαρτοφυλάκιο ασφάλειας και η συνακόλουθη σύσταση νομίμου ενεχύρου επ’ αυτού υπέρ του μέλους.
Η δέσμευση των στοιχείων προϋποθέτει σχετική εντολή του πελάτη, εκτός από την περίπτωση των μετοχών που αγοράζονται με την πίστωση.
Αποδέσμευση στοιχείων του χαρτοφυλακίου ασφάλειας επιτρέπεται μόνον εφόσον διασφαλίζεται ότι η εν λόγω αποδέσμευση σε συνδυασμό με τυχόν άλλες συναλλαγές του πελάτη δεν δημιουργεί έλλειμμα περιθωρίου ή δεν αυξάνει το τυχόν υφιστάμενο.

2.2.  Περιθώριο
Η διαφορά μεταξύ της τρέχουσας αξίας του χαρτοφυλακίου ασφάλειας και του χρεωστικού υπολοίπου καλείται περιθώριο.

2.3 Ελάχιστο ποσοστό αρχικού περιθωρίου
Το αρχικό περιθώριο ορίζεται σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) της τρέχουσας αξίας του χαρτοφυλακίου ασφάλειας ή σε τυχόν ανώτερο που καθορίζεται στη σύμβαση μεταξύ μέλους και πελάτη.

2.4 Έλλειμμα / πλεόνασμα περιθωρίου
Το ποσό κατά το οποίο το περιθώριο υπολείπεται του ποσού που αντιστοιχεί στο γινόμενο του ποσοστού του αρχικού περιθωρίου επί τη συνολική τρέχουσα αξία του χαρτοφυλακίου ασφάλειας, καλείται έλλειμμα περιθωρίου. 
Αντίστοιχα, ως πλεόνασμα περιθωρίου νοείται το ποσό κατά το οποίο το περιθώριο υπερβαίνει το ποσό που αντιστοιχεί στο γινόμενο του αρχικού περιθωρίου επί τη συνολική τρέχουσα αξία του χαρτοφυλακίου ασφάλειας.

2.5 Κάλυψη αρχικού περιθωρίου 
Για κάθε αγορά μετοχών με πίστωση, εφόσον δημιουργείται έλλειμμα περιθωρίου ή αυξάνεται το τυχόν υφιστάμενο, ο πελάτης υποχρεούται να καταβάλει μετρητά στο μέλος ή να δεσμεύσει κινητές αξίες πέραν αυτών που περιέχονται στο χαρτοφυλάκιο ασφάλειας, ώστε να καλυφθεί το ύψος του εν λόγω ελλείμματος που τυχόν δημιουργήθηκε ή αυξήθηκε. 
Η κάλυψη του αρχικού περιθωρίου πρέπει να πραγματοποιηθεί το αργότερο μέσα στην προθεσμία εκκαθάρισης των χρηματιστηριακών συναλλαγών (τρεις εργάσιμες ημέρες από την κατάρτισή τους).
Σε περίπτωση που το αρχικό περιθώριο δεν καλυφθεί μέσα στην παραπάνω προθεσμία εκκαθάρισης, το μέλος προβαίνει χωρίς καθυστέρηση σε απ’ ευθείας εκποίηση (χρηματιστηριακώς) των μετοχών που αγοράστηκαν με πίστωση και στη λήψη κάθε άλλου προβλεπόμενου στη σύμβαση ή στο νόμο μέτρου.

2.6 Διατηρητέο περιθώριο
Το ελάχιστο περιθώριο, το οποίο πρέπει να υφίσταται οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια της πιστωτικής σύμβασης καλείται διατηρητέο περιθώριο. 

2.6.1 Ελάχιστο ποσοστό διατηρητέου περιθωρίου
Το ελάχιστο ποσοστό διατηρητέου περιθωρίου, το οποίο πρέπει να τηρείται κατά τη διάρκεια της πίστωσης, καθορίζεται σε 35% της τρέχουσας αξίας του χαρτοφυλακίου ασφάλειας.

2.6.2 Κάλυψη διατηρητέου περιθωρίου
Κάθε νέα συναλλαγή που θα διενεργείται δεν πρέπει να οδηγεί σε αύξηση του απόλυτου ύψους ελλείμματος περιθωρίου και σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να οδηγεί σε διαμόρφωση περιθωρίου κατώτερου από εκείνου που υπαγορεύει το ελάχιστο διατηρητέο.
Στην περίπτωση όπου το ποσοστό περιθωρίου διαμορφωθεί κάτω από το διατηρητέο περιθώριο, το μέλος απαιτεί την ίδια ημέρα από τον πελάτη να καλύψει τη διαφορά πριν τη διενέργεια αποτίμησης του χαρτοφυλακίου ασφάλειας της εργάσιμης ημέρας που ακολουθεί το σχετικό αίτημα του μέλους προς τον πελάτη. 
Η εν λόγω υποχρέωση κάλυψης διατηρητέου περιθωρίου μπορεί να εκπληρωθεί με καταβολή μετρητών, με δέσμευση νέων στοιχείων του χαρτοφυλακίου ασφάλειας ή με ρευστοποίηση υφιστάμενων στοιχείων του χαρτοφυλακίου ασφάλειας. 

Μέχρι την εκπλήρωση της υποχρέωσης αυτής, το μέλος δεν προβαίνει για λογαριασμό του Πελάτη σε καμία άλλη αγορά μετοχών με Πίστωση.
Σε περίπτωση μη εμπρόθεσμης και προσήκουσας συμμόρφωσης του πελάτη κατά τα παραπάνω, το μέλος προβαίνει,  εντός τριών εργασίμων ημερών από τη σχετική προειδοποίηση του πελάτη, στις απαραίτητες ενέργειες για την αποκατάσταση του διατηρητέου περιθωρίου, δηλαδή : εφόσον πρόκειται για κινητές αξίες εισηγμένες στο ΧΑΑ, στην απ’ ευθείας εκποίησή τους μέσω χρηματιστηρίου και εφόσον πρόκειται για άλλες κινητές αξίες, στη διενέργεια κάθε απαραίτητης πράξης για την αναγκαστική εκποίησή τους.

3. Ανώτατο όριο πίστωσης

Το ανώτατο όριο πίστωσης από μέλη του Χ.Α.Α. προς τους πελάτες καθορίζεται στο ποσό EURO 150.000 ανά πελάτη. Το ίδιο όριο ισχύει και για τις σχετικές πιστώσεις που χορηγούν τα πιστωτικά ιδρύματα προς φυσικά πρόσωπα για αγορά μετοχών (έναντι του ορίου δρχ. 15 εκατ. ή EURO 44.020 περίπου, που ίσχυε μέχρι σήμερα). 

4. Υποχρέωση ενημέρωσης του Πελάτη από το Μέλος για συναλλαγές με πίστωση

Επιπλέον των επιβαλλόμενων από την κείμενη νομοθεσία υποχρεώσεων ενημέρωσης του Πελάτη, το μέλος έχει τις ακόλουθες υποχρεώσεις:
- Να ενημερώνει τον Πελάτη το αργότερο μέχρι την έναρξη της επόμενης συνεδρίασης του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών για τις συναλλαγές που πραγματοποίησε για λογαριασμό του με Πίστωση και 
- Να ενημερώνει εγγράφως τουλάχιστον μηνιαίως τον Πελάτη:
α) αναλυτικά για τις συναλλαγές του και την κίνηση του λογαριασμού του σε χρήματα και σε Στοιχεία του Χαρτοφυλακίου Ασφάλειας κατά τον προηγούμενο μήνα καθώς και 
β) για την αποτίμηση του Χαρτοφυλακίου Ασφάλειας και το ύψος της Πίστωσης κατά την τελευταία ημέρα της περιόδου στην οποία αναφέρεται η ενημέρωση.

5. Μεταβατική ρύθμιση 

Όσον αφορά τις περιπτώσεις υφιστάμενων χρεωστικών υπολοίπων για αγορά μετοχών, παρέχεται η δυνατότητα στα μέλη του Χ.Α.Α. και στα πιστωτικά ιδρύματα να εντάξουν στο νέο πλαίσιο και τις υφιστάμενες κατά την 1η Ιουνίου 2001 πιστώσεις προς πελάτες τους. Για τη συγκεκριμένη περίπτωση και για χρονικό διάστημα έξι μηνών από την ισχύ της ΠΔ/ΤΕ 2474/31.05.2001, δηλαδή έως και 05.12.01, το ελάχιστο επίπεδο διατηρητέου περιθωρίου καθορίζεται σε ποσοστό 25%.

πηγη